Kino i sztuka a nowa awangarda („Kino-Sztuka. Zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej”)

Martyna Musiał

("Projektor" - 4/2015)

Światy filmu i sztuk plastycznych to odrębne środowiska, a przynajmniej było tak do niedawna. Od jakiegoś czasu można obserwować zjawisko łączenia się obu dziedzin, wzajemnego przenikania, a tym samym powstawania nowego fenomenu w kręgach kultury.

Cine Art nie jest rzadkością w światowej kinematografii. Przypadki zderzenia filmu ze sztukami wizualnymi miały miejsce właściwie od powstania „ruchomych obrazów”, jednak to w Polsce w ciągu ostatnich kilku lat film artystyczny rozwinął się na tak szeroką skalę.

„Kino artystów” nie opiera się na tradycyjnych mechanizmach projekcji-identyfikacji. W większym stopniu niż na emocjach i empatii bazuje na obrazach czy ideach, tworząc tym formę intelektualną. Kino-Sztuka jest jednak równie dalekie od afabularnych filmów galeryjnych będących często eksperymentami formalnymi, odznacza się bowiem wyraźnymi narracjami bazującymi na regułach dramaturgii, a także profesjonalizacją na każdym etapie tworzenia.

„Kino-Sztuka. Zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej” Jakuba Majmurka i Łukasza Rondudy to pierwsza próba opracowania nowego nurtu w polskiej sztuce, jakim jest połączenie sztuki wizualnej z filmem fabularnym, dokumentacja jego obecnego stanu. 

Książka składa się z esejów dotyczących transformacji filmu i „zwrotu narracyjnego”, fragmentów scenariuszy i przede wszystkim wywiadów z twórcami – zarówno tymi docenionymi przez publiczność i na festiwalach, jak i tymi, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z fabułami. Rozmowy te dotyczą problemów, które interesują artystów w pracy twórczej – idei, obrazów, estetyk, stanowisk, jakie zajmują, czy różnic między obiema dziedzinami sztuki – ale też bardziej przyziemnych spraw związanych z realizacją filmu, takich jak zdobywanie pieniędzy niezbędnych do stworzenia dzieła czy kontakt z instytucjami odpowiedzialnymi za kształcenie reżyserów, finansowanie i dystrybucję powstających dzieł.

Kino-Sztuka, jako nowe zjawisko artystyczne, nie jest jeszcze w pełni ukształtowane, ale widać już jego różnorodność, zarówno formalną, jak i ideową. Wiele wskazuje na to, że nowy nurt będzie się dalej rozwijał, otwierając polską kinematografię i widzów na awangardę i europejski art-house. Tymczasem warto zapoznać się z nowatorskimi filmami tworzonymi przez polskich artystów sztuk wizualnych oraz książką, która przybliża kulisy ich pracy.

„Kino-Sztuka. Zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej”, red. Jakub Majmurek, Łukasz Rodunda, s. 340, Wydawnictwo Krytyka Polityczna, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Warszawa 2015.